OVERWEGING
door Ds. Ferdinand Borger
Te
veel geloof
Het
is begin augustus wanneer ik dit schrijf en de natuur kleurt al naar de herfst.
De afgelopen week geselde een recordhitte ons land, het warmterecord van
Warnsveld sneuvelde net voordat het vijfenzeventig jarig bestaan ervan zou
worden gevierd. Het wordt warmer in het land, het is te zien aan de tuinen, aan
de opgedroogde vennen in de Kempen én aan de statistieken die het journaal
herhaaldelijk halen. Het doet de angstige vraag rijzen of het tij van de
opwarming nog te keren is.
Nu
is er in de discussie rondom het klimaat iets merkwaardigs aan de hand. Cijfers
en feiten spreken voor zich zou je zeggen, maar niets is minder waar: de
rechtse en nationalistische politiek die zich momenteel in een warme
belangstelling kan verheugen heeft de klimaatdiscussie tot religie verheven. En
dat vanwege het simpele feit dat een zeer klein deel van de wetenschappers
ontkent dat er een relatie bestaat tussen het menselijk handelen en de
opwarming van de aarde. ‘Zie je wel’, tettert het nieuwe rechts, wanneer er
geen sprake is van een oorzakelijk verband spreken we van een geloof of
religie. Met de hele klimaatdiscussie is er zo een nieuwe religie geboren.
Zorgwekkend
in dit verband is dat ook de SGP gevoelig is voor deze visie. Vanuit hun
geloofsopvatting komt de klimaatreligie tegenover het christelijk geloof te
staan en dient dienaangaande bestreden te worden.
Zo
wordt er constant nieuwe religie geboren. Nieuw geloof dat zich loszingt van de
feiten, waarbij de nieuwe gelovigen zich bedienen van stevige taal. Trump is
momenteel één van hun voormannen, gevolgd door andere populistische leiders.
Hun handelsmerk is grof taalgebruik en beledigingen, hun doel is trots en
nationalistische eensgezindheid. Het land van de feiten hebben zij
achtergelaten, het komt ook niet meer op de feiten aan. Het enige dat telt is
dat het verhaal - waarin het eigen land
beter en uitmuntender wordt geacht dan de rest van de wereld - geloofd wordt en dan wel door zoveel mogelijk
mensen. Hun nieuwe liturgie is de gezamenlijke schreeuw.
Maar
ook elders is veel geloof te vinden. Een recente VPRO televisieserie over
ruimtevaart ronkte vrij kritiekloos over alle mogelijkheden die ons mensen te
wachten staat. We gaan de ruimte in, bouwen kolonies op Mars en gaan opnieuw
naar de maan, nu om deze te exploiteren. Maar wie wil er naar Mars? Er is een
grenzeloos vertrouwen in de techniek en het heil dat we daar van kunnen
verwachten. De minister van verkeer reageerde op het stijgende aantal
verkeersslachtoffers met de mededeling dat het veiliger wordt, wanneer wij
binnenkort geheel automatisch zullen rijden als wij het stuur uit handen hebben
gegeven. Dat er misschien meer gehandhaafd moet worden wijst zij als
mogelijkheid van de hand. Dat is ook te duur en alles is geld. De techniek zal
ons redden!
Wie
bevrijdt ons van zoveel geloof? En wat kan daarvoor in de plaats komen? In een
aflevering van Tegenlicht pleitte de voormalige milieu-activist en schrijver
Paul Kingsnorth voor een spirituele revolutie. Hij hekelt veel van de duurzame
energie-oplossingen als windenergie, zonnepanelen en het aanplanten van bossen
om het CO2 gebruik te reduceren. Want, stelt hij, in al die oplossingen zit nog
steeds een exploitatie van de natuur, het gebruik ervan staat nog steeds in
dienst van onze niets-aflatende hebzucht. De spirituele revolutie die hij
voorstaat behelst dat wij de natuur in zijn/haar eigen waarde gaan zien,
bezield, misschien wel begeesterd, zoals onze voorouders vroeger in geesten
geloofden. Het staat ons als mens niet vrij deze rücksichtlos naar onze hand te
zetten.
Ik
vond het pleidooi van Kingsnorth verrassend. Het wijst de mens zijn grens. Of
we die vrijwillig in acht willen nemen is de vraag. Het dominante geloof
waaraan we onszelf onderwerpen is nog steeds groei, groei, groei, ook al weten
we dat deze niet onbegrensd is. De vraag is wat wij als kerken aan een
spirituele revolutie zouden kunnen bijdragen. Minder gaan geloven en de feiten
onder ogen zien. En daarbij dan een psalm zingen. Lekker ouderwets:
De aarde en haar volheid zijn
des
Heren koninklijk domein,
de
wereld en die daarin wonen.
Het
land rijst uit de oceaan,
rivieren
breken zich ruim baan
om
Gods volmaakte macht te tonen.
Zoiets denk ik. Daar worden
we nederig van. Hetgeen niet verward dient te worden met: machteloos.
Als
u nog eens meditaties uit oudere jaren wilt lezen, vindt u hieronder
een overzicht: